Brazylia jako kraj dzieli się na 27 jednostek federalnych (dokładniej: 26 stanów i jeden rejon federalny). Każda z nich posiada swoją własną ligę, tzw. stanową. Większość gra mecze od stycznia do kwietnia. Spośród tych 27 lig stanowych, cztery poniższe uważa się za najlepsze/największe.
– Campeonato Paulista (inaczej Paulistão – liga stanu Sao Paulo)
– Campeonato Carioca (liga stanu Rio De Janeiro)
– Campeonato Mineiro (liga stanu Minas Gerais)
– Campeonato Gaucho (inaczej Gauchão – liga stanu Grande do Sul).
Każda z tych lig ma ważne miejsce w bogatej piłkarskiej historii Brazylii i mimo że wraz z upływem lat tracą na znaczeniu i popularności, to wbrew temu, co sądzą obcokrajowcy, nie są one traktowane jak zwykłe mecze przedsezonowe. Znane są przypadki, kiedy trenerzy byli zwalniani za złe wyniki właśnie w ligach stanowych!Dla kibiców w Brazylii waga lig stanowych jest porównywalna z wagą krajowej ligi w Europie, jak np. La Liga dla fana Realu czy Barcy albo wygranie Premier League dla klubów z UK. Czas na bliższe spojrzenie na podstawowe 4 ligi stanowe.
Campeonato Paulista/liga stanu Sao Paulo
Tradycyjnie zdominowana przez 4 kluby – Corinthians, Santos, Sao Paulo FC i Palmeiras. Liczą się także Portuguesa, Guarani, Ponte Preta, Santo Andre, Sao Caetano, a od 2019 roku także Red Bull Bragantino.
Campeonato Carioca/liga stanu Rio De Janeiro
Tradycyjnie zdominowana przez 4 kluby – Botafogo, Flamengo, Fluminense, Vasco, a także America oraz Bangu.
Campeonato Mineiro/liga st. Minas Gerais
Tutaj liczą się głównie Atletico Mineiro oraz Cruzeiro, a także America Mineiro.
Campeonato Gaucho/liga st. Grande do Sul
Tradycyjnie zdominowana przez Gremio oraz Internacional, ale liczą się także Caxias, Juventude, Novo Hamburgo czy Brasil de Pelotas.
Oprócz tych 4 największych lig stanowych, jest też kilka mniej znaczących, ale również na skalę brazylijską wielkich. Poniżej wypiszę nazwy stanów i najważniejsze kluby występujące w tamtejszej lidze:
Parana (Atletico Paranaense, Coritiba, Parana Clube)
Santa Catarina (Figueirsense, Avai, Criciuma, Chapecoense)
Bahia (Vitoria i Bahia)
Pernambuco (Sport, Nautico, Santa Cruz)
Ceara (Fortaleza, Ceara)
Goias (Goias, Atletico Goianiense, Vila Nova)
Para (Paysandu, Remo)
Rozgrywki ogólnokrajowe
Większość lig stanowych kończy granie w kwietniu i tu w końcu zaczyna się Campeonato Brasileiro, czyli po naszemu liga brazylijska (ogólnokrajowa). To już mniej skomplikowane rozgrywki, przypominające większość europejskich lig. Klub z największą liczbą punktów zostaje mistrzem, najlepsze kluby kwalifikują się do rozgrywek Copa Libertadores i Copa Sul-americana (lub Sudamericana). Najgorsze kluby spadają do niższej ligi.
Tutaj można zadać pytanie – które 2-3 kluby dominują w brazylijskiej piłce tak jak ma to miejsce w ligach europejskich? Odpowiedź jest zaskakująca – takich drużyn NIE MA! Dominujące kluby z lig stanowych w rozgrywkach ogólnokrajowych prezentują podobny poziom. Oznacza to, że Brazylia ma nie 2 lub 3, ale nawet kilkanaście dominujących drużyn – 4 z Sao Paulo, 4 z Rio, po 2 z Minas Gerais i Rio Grande do Sul i już mamy 12 mocnych ekip. Do tego w ostatnich latach kluby z innych regionów, jak Parana czy Bahia, dają o sobie coraz mocniej znać. Oczywiście kibice dyskutują między sobą, który klub jest największy, ma najdłuższą historię albo najwięcej tytułów, ale jednoznaczna odpowiedź na te pytania po prostu nie istnieje. Zależnie od punktu widzenia można wysnuć różne wnioski. Liga brazylijska jest tak bardzo konkurencyjna i wyrównana, że najbardziej utytułowane kluby w historii zdobył tytuł mistrza raptem 10 razy przez całą historię rozgrywek. Niektóre kluby europejskie, np. w Francji czy Hiszpanii mają tyle tytułów na przestrzeni ostatnich 20 lat.
Konsekwencją tego skomplikowanego systemu i mnogości dobrych drużyn jest fakt, że liga jest praktycznie nieprzewidywalna. Co roku w kwietniu eksperci typują kilka najlepszych ich zdaniem klubów i często zdarza się, że ci faworyci kompletnie zawodzą lub nawet spadają do Serie B. Wszystkie wielkie brazylijskie kluby, bez wyjątku, w którymś momencie swojej historii „walczyły o spadek”, a większość zaliczyła relegację chociaż raz.
Wygranie ligi brazylijskiej to trudne osiągnięcie, wręcz prestiżowe. Dla kibiców wygranie ligi stanowej to odpowiednik wygrania ligi krajowej w Europie, zaś wygranie ligi krajowej dla fanów piłki w Brazylii może równać się bardziej z triumfem w jakimś europejskim pucharze.
A propos pucharów – oprócz ligi krajowej i rozgrywek stanowych, w Brazylii istnieją także rozgrywki w ramach Pucharu Brazylii. Format Copa do Brasil, jak nazywają to Brazylijczycy, nie różni się wiele od odpowiedników w ligach europejskich. Rozgrywany jest od lutego do grudnia, a udział biorą nie tylko kluby ze szczebla centralnego, ale także zespoły z lig stanowych, które nie zakwalifikowały się do niego (coś jak okręgówki w Polsce). Znaczenie Pucharu wzrosło po 2013 roku, od kiedy zwycięzcy przyznaje się miejsce w Copa Libertadores, czyli klubowych rozgrywkach międzykrajowych w Ameryce Południowej.
Tu płynnie przechodzimy do Copa Libertadores, nazywanego po prostu Libertadores. To główne rozgrywki na kontynencie Ameryki Południowej, będące tamtejszym odpowiednikiem znanej nam Ligi Mistrzów. Udział biorą najlepsze kluby ligi oraz zwycięzca pucharu. Co ciekawe, w początkach rozgrywek kluby brazylijskie wysyłały do gry głównie rezerwowe składy, bo ligi stanowe i krajowa miały wyższy priorytet. Zmieniło się to w latach 90. – wtedy zespoły z Brazylii zaczęły traktować Libertadores naprawdę poważnie. Dziś rozgrywki te są traktowane jako najważniejsze zarówno przez kluby, jak i kibiców. Brazylijczycy zwykle są w gronie faworytów do tytułu. Istnieją także rozgrywki Copa Sul-americana (lub Sudamericana) czyli również międzynarodowe, ale o mniejszej randze. Można je przyrównać do Ligi Europejskiej.
Warto jeszcze odnotować kwestię awansu z mistrzostw stanowych do rozgrywek ogólnobrazylijskich (konkretnie do Copa do Brasil, gdzie mały klub może zarobić wielkie z jego punktu widzenia pieniądze oraz do Serie D). Inna ciekawostka: zdobywca Copa do Brasil ma zapewnione miejsce w Copa Libertadores, a tym zdobywcą może teoretycznie być (i czasem bywa) klub z niższej ligi, np. z Serie B. Brazylia to jedyny kraj kontynentu, w którym w Libertadores grać może klub spoza najwyższej ligi krajowej. Na koniec warto przypomnieć o prestiżowych mistrzostwach regionalnych, jak Copa De Nordeste (ogromny obszar stanów północno-wschodniej Brazylii) czy Copa Verde (jeszcze większy, choć rzadziej zaludniony obszar Amazonii, Pantanalu i okolic).